Những mẩu chuyện với Cố Hồng
Đối với cố Hồng tôi có rất nhiều kỷ niệm, những kỷ niệm nho nhỏ không thể viết thành bài được, nhưng liệt kê một chút thì chắc không hề gì. Những kỷ niệm của chính tôi và của một số anh em khác nữa, dĩ nhiên vì lâu quá nên những kỷ niệm đó không có ngày giờ.
Năm 1957, lúc còn ở 22 Duy-Tân, địa điểm của Toà Giám Mục hiện nay (lúc ấy Toà Giám mục của Đức Cha Piquet Lợi tạm dời về 78 Duy-Tân trong lúc chờ đợi tân Tiểu Chủng Viện bên Thanh Hải xây xong), Cố Hồng làm Cha Bề Trên. Cha phụ trách lớp giáo lý cho cả ba lớp, lớp 3 của các Cha Láng, Thanh, Thạnh, Thượng, lớp 7 của chúng tôi, và lớp 8 của mấy anh em Châu, Hạnh Đại Điền, Mùi, Mưu, Thành Jos Bình Cang, Thành, Trí Gò Dê, Thạnh, Chung Chợ Mới, Mỹ, Tiên Hộ Diêm (tôi nhớ đâu nói đó anh em đừng trách vì trí nhớ của tôi đã teo mất rồi (nói theo các bác sĩ bên ni). Cha dạy hai lớp 7, 8 chỉ có từng đó, nhưng đối với lớp 3, cha còn dạy toán, la-tinh và sử địa nữa vì thiếu giáo sư (hình như lúc đó cha Tây chỉ có Cố Hồng và Cố Lagrange thôi. Tôi xin nói leo, Cố Lagrange lúc ấy làm quản lý, dạy Pháp Văn cho lớp 3 và tập hát chung cho cả ba lớp.
Phải nói ấn tượng đầu tiên về Cố Hồng của tôi là về vụ Chú Hạnh SB 57 mất chiếc va-li ngay sau khi tựu trường sau kỳ nghỉ hè năm đó. Chú Hạnh đã khóc mãi, không chịu theo anh em đi lễ, không chịu ăn sáng và đi học cùng anh em. Thầy Chốn, giám thị của lớp 8, không khuyên can được. Ngay cả Thầy Huệ cũng chẳng làm gì được. Phải chờ đến khi cố Hồng chen vào sự việc, Chú Hạnh nhà ta mới thôi khóc và theo anh em như trước. Không biết Cố Hồng đã khuyên Chú Hạnh như thế nào, nhưng ba ngày sau, Cố Hồng đã mang chiếc va-li của Chú Hạnh về với đầy đủ đồ đạc của chú Hạnh. Anh em bàn tán xôn xao. Có người nói cố Hồng có phép thần thông; người khác nói tại vì Cố Hồng thánh thiện, vì có thánh mới biết được quá khứ vị lại và đến ngay nhà tên trộm xin lại chiếc va-li đó; người khác, thực tế hơn, bảo rằng Cố Hồng tìm được đến nhà tên ăn trộm nhờ một sợi dây dọi bằng chiếc đồng hồ mà thỉnh thoảng anh em thấy nơi Cố Hồng. Dù sao đi nữa thì đó cũng là ấn tượng đầu tiên của tôi đối với Cố Hồng.
Vụ thứ hai là vụ anh em lớp 3 giỡn quá đà. Một buổi chiều lúc tạp dịch xong, mấy anh lớp 3 đập chết một con chuột chũi. Không biết đó là sáng kiến của ai, mấy anh lớp 3 bỏ con chuột vào một hộp phấn không, lấy dây chuối làm dây khiêng, lấy môt nhánh sầu đông làm đòn khiêng và làm thành giá. Các anh làm thành một đám đi chôn có thánh giá đèn chầu đi trước, toán khiêng hòm đi sau tiếp theo là toán rước của lớp 3. Các anh vừa đi quanh phòng học của lớp 7 với nhà chơi sát bên đường Bá Đa Lộc, vừa hát kinh Requiem to tiếng. Thầy Huệ phải nhăn mặt và vào báo với cha Bề Trên. Kết quả là cha đi ra đứng trên mấy bực cấp của toà nhà trước của toà giám mục đối diện sân sau nơi có hai hàng sầu đông và một cây cốc gạo lich sử, lịch sử vì một câu chuyện với Cố Lagrange. Tôi lại xin nói leo thêm một chút. Lúc cây cốc gạo này trỗ hoa có mùi thum thủm, vậy mà Cố Lagrange lại cho rằng nó thơm còn mít thì thúi! Trông thấy các chú lớn chơi dại như thế, Cố Hồng giận tái mặt; ngài run run hét lớn:
“Các chú thật là quá sức!”
Ngài chỉ hét có vậy và trở về phòng. Đương nhiên điểm conduite (hạnh kiểm) của các chú lớp 3 tháng đó thấp đến mức kỷ lục.
Một kỷ niệm nữa là lúc Đức Ông Caprio, khâm mạng toà thánh, đến thăm Tiểu Chủng Viện Stella Maris năm 1957 (không rõ mục đích chính của ngài là gì vì lúc đó tôi còn quá nhỏ để biết), tôi đã được Cha Lagrange, cha tên Quang, nhưng anh Hoan SB57 Bình Cang cứ gọi ngài là La Gan, đề nghị với Cố Hồng cho tôi được thay mặt các chú đọc bài chúc mừng tiếp đón ngài. Sỡ dĩ tôi được chọn vì lúc đó các anh lớp 3 bận học ôn thi B.E.P.C. không có thì giờ rảnh để chuẩn bị việc ấy được và tôi là người khá tiếng Pháp nhất trong lớp. Bài của tôi được Cố Hồng đích thân duyệt và ngài đã nở nụ cười đầu tiên với tôi. Ôi còn gì hãnh diện bằng nữa chứ!
Sang Thanh Hải ngài không làm bề trên nữa, nhường chức vụ này cho Cố Vị Jeanningros. Ngài trở về làm cha linh hướng cho anh em Sao Biển. Tuy nhiên, ngài vẫn dạy toán, sử ký cho các chú lớn, dạy giáo lý cho các chú lớn và nhỏ. Ngoài ra, ngài còn tuyển một số chú để tập đàn harmonium. Công việc của ngài rất nhiều, nhưng ngài vẫn vui vẻ với các chú, đôi khi còn cười với các chú mỗi khi ngài bị chọc. Tôi còn nhớ ngài rất hay dùng chữ kép, nhiều lúc sai nghĩa cả hàng trăm dặm. Chẳng hạn như trong một lớp chimie-physique của tôi, có lần ngài đã phát biểu: nước nấu đến 100 độ thì nó ‘sôi nổi’, hoặc trong một lớp sử La-Mã, khi nói về tướng Scipion, ngài nói ‘tướng Scipion đã tiến bộ qua cầu và …’ Dĩ nhiên những dịp ấy là những dịp cho anh em xã stress cười thoải mái nhất. Thậm chí có anh, như trường hợp anh Hoan SB 57 Bình Keng còn ra nhà chơi giả giọng cố Hồng chọc cười anh em nữa. Vậy mà ngài không giận!
Chắc phái đoàn chôm chĩa thuốc Tây của Cố Vị còn nhớ chứ: nào là 10 Cà Đú, Thục Lùn Hộ Diêm, Hoành Tân Hội đã bị cố Vị nép vào hàng dương trước phòng bề trên bắt quả tang và thưởng cho mỗi chú mấy hèo như thế nào rồi chứ? Thèm thuốc nhưng không sao kiếm được thuốc, các chú đành phải lên phòng cha linh hướng chôm chĩa thuốc rê của ngài. Thuốc của ngài là thuốc rê của ta; ngài tự xắc, và tự phơi trước hàng hiên rất dễ chôm. Mấy chú này liền tiện tay chôm mỗi chú một nắm. Tuy không ngon nhưng cũng là satisfying! Kết quả, sau một buổi giảng chiều thứ 7 ở phòng étude của các chú nhỏ, ngài nêu tên một số chú lên phòng gặp ngài! Đúng chốc những chú đã chôm thuốc! Làm sao ngài biết rõ? Cho đến giờ này tôi vẫn nghiệm không ra. Anh em nào đã có lời giải về việc này xin lên tiếng! Đúng ngày giờ, mấy chú có tên đi lên phòng cha linh hướng như những kẻ tội phạm chờ ngày hành quyết. Không ngờ Cố Hồng chẳng nói gì cả, chỉ hỏi: “Các con có biết hút thuốc không?” Hú hồn, các chú đó chỉ còn biết lập bập: “Dạ biết!” Và mỗi chú được thưởng cho thêm một nạm thuốc rê kèm theo một câu “lần sau nếu có thèm nữa cứ lên gặp mình, mình sẽ cho thêm. Đừng ăn cắp, xấu lắm!”
Nói đến chuyện thi cử, chắc anh em chúng ta ai cũng đã có lần tức mình vì những câu hỏi của ngài. Những câu hỏi của ngài rất thường đến không ngờ, vậy mà nhiều chú đã bỏ sót không học. Chỉ có cách là đừng học tủ mới xong với ngài. Vậy mà đã có lần chú Chung Chợ Mới nhà mình đã trúng tủ. Đó là một lần duy nhất lớp tôi đã đoán sai. Chúng tôi đã tìm học những chi tiết rất thường, hy vọng kỳ này thế nào cũng được điểm cao. Không ngờ, khi vào thi, ngài không nói gì cả, chỉ ghi lên bảng hai chữ thật to “LA GRÈCE”. Không biết anh Chung nhà mình có học tủ không, nhưng anh đã viết như sách và đã được cha thưởng cho vị thứ thứ nhì! Cái vị thứ thứ nhất ngài dành cho một anh chàng viết đủ chi tiết nhưng bằng lối hành văn của chính mình!
Chuyện Cố Hồng còn dài lắm. Mong rằng những ai còn những chi tiết hay hơn, thú vị hơn hãy lên tiếng cho anh em chúng mình được thưởng thức thêm những pha ly kỳ hấp dẫn của ngài.
Suối Dầu Ngày 1 tháng 2, 2016
Phê-Rô Nguyễn Hoàng SB 57