Đôi hàng về
Linh Mục Phaolô Trần Sơn Bích
Viết cho các lớp đàn em biết thêm về cha Trần Sơn Bích
Viết để tặng SB 59 với ngày tháng Đà lạt
Là một SB 59, phải nói thật là tâm hồn tôi xao xuyến rất nhiều khi thấy hình Cha Bề Trên Trần Sơn Bích cùng một lúc trên trang Web của Địa Phận Nhatrang va Diễn đàn của anh em CSB. Nó đem lại trong tâm trí tôi rất nhiều kỷ niệm ….Khi giã từ Providence cuối năm lớp Première, niên khóa 1966 – 1967, anh em lớp SB59 chúng tôi đều mang tâm hồn chờ đợi … chờ đợi xem năm tới cái gì sẽ xảy ra cho lớp của mình cho niên khóa tới 1967 – 1968. Nói như vậy là vì lớp 56 chỉ có Anh Chung học Terminale ở dòng Chúa Cứu Thế Vũng Tàu, lớp 57 chỉ có 2 anh Thành và Xin đi học Terminale ở Adran và lớp 58 thì chỉ có hai bác Phi và Thục đi học Terminale.
Lúc bấy giờ địa phận Nhatrang đang trống tòa
(sede vacante) và có 1 điều chúng tôi đã biết chắc là mùa hè này sẽ có ĐGM mới cho địa phận Nhatrang, và người đó không còn xa lạ gì với chúng tôi, vì chỗ ở của Ngài chỉ cách trường Providence chúng tôi đang theo học là bề ngang của đường Đống Đa (Huế), hay nói đúng hơn là khoảng cách của TCV Hoan Thiện thuộc địa phận Huế và trường Providence. Chúng tôi đã viếng thăm Ngài nhiều lần, và Ngài đã nhắn nhủ với anh em là sang năm Ngài sẽ về Nhatrang, làm Giám Mục địa phận.
Lớp 59 chúng tôi hồi hộp chờ đợi, và chẳng bao lâu Ngài quyết định toàn lớp chúng tôi sẽ lên học Terminale tại Adran, Dalat, nhưng thay vì ở chung
với TCV KonTum như lớp của hai Bác Đoàn Sĩ Thục và Phạm Ngọc Phi hoặc ở ngay trong nội trú như hai bác Thành và Xin, thì lớp chúng tôi sẽ trú ngụ trong Viện Đại Học Đà Lạt, nơi có cha Nguyễn Văn Lập làm Viện Trưởng, cùng gốc Địa phận Huế, cựu giám đốc Providence và là bạn thân với Ngài. Dĩ nhiên, mười anh em chúng tôi thì cần phải có một vị bề trên hướng dẫn đường lành, cũng như ngăn chặn sự phá đám của mấy ông giặc con ….và người được chỉ định là Cha PhaoLô Trần Sơn Bích.Cha Trần Sơn Bích trở thành Cha bề trên của mười chú tiểu từ miền biển Nhatrang khăn gói leo núi lên miền đất cao nguyên tiếp tục việc học là Đinh Vĩ Đại, Ngô Mạnh Điệp, Nguyễn Bá Đức,Trần Ngọc Hoa, Hoàng Văn Khanh, Nguyễn Đăng Khoa, Nguyễn Văn Nhị, Mai Tính, Hồ Trí Thức và Hoàng Trung từ dạo đó.
Thú thật, tuy là dân Thanh Hóa, lúc đó tôi cũng chẳng biết gì về Cha Bích nhiều, chỉ biết Ngài cùng lớp với cha Giáo Hoàng Kim Đạt và hai vị đi du học Rô Ma cùng một lần. Có lần cha Đạt nói với tôi: Ngài hiền lắm, không dữ như tôi đâu… lúc nhỏ ở TCV, khi đóng kịch thì Cha Bích hay được chọn để đóng vai con gái !!!
Vì chỉ là bề trên của 10 người, lại thêm tính tình rất hiền lành, thương các chú như con cái, nên tôi nghĩ chung chung, tình cảm lớp chúng tôi với Ngài rất đặm đà thắm thiết. Sáng, trưa và tối, lúc ngồi vào bàn ăn, chung chung chỉ chừng đó cha con, trao đổi nhau các câu chuyện đủ đề tài. Thỉnh thỏang cũng có các thầy dòng ăn cơm chung với chúng tôi, như Frère JB Lê Văn Nhi, bề trên Đệ tử viện Giuse Nhatrang, sau này làm cha xứ Thủy Lợi (?)
Frères Albert Nguyễn Văn Toa, Pascal Hồ Hiệp Hưng dòng Kitô Vua Vĩnh Long.
Trong khi chịu trách nhiệm lớp chúng tôi trong một môi trường mới lạ và mình là ngưới lạ, Cha bề trên Bích đã cố gắng ngọai giao rất nhiều với mọi người từ các ông tài xế lái xe trong viện cho đến cha Viện Trượng để mọi sự được dễ dàng , uyển chuyển, có phần lợi cho con cái của Ngài là chúng tôi .Chính nhờ vậy mà cha Viện Trửơng Lập mời lớp chung tôi lên xem chung truyền hình với Ngài mỗi tối thứ bảy,cùng Ngài xem chương trình Đố vui để học trên TV vv.
Các dịp lễ như Trung thu vv. bao giờ Ngài cũng nhờ người mang quà đến cho 10 đứa chúng tôi. Những phần quà này, Ngài không bao giờ quên Chị Tám là người hy sinh lo cơm nước cho mọi người. Ngài thường nhắc nhở chúng tôi là phải cố gắng tu đức, chăm học để cuối năm thành đạt nhiều, kẻo làm buồn lòng Chúa, Đức Giám Mục mới của địa phận.
Thỉnh thoảng Ngài tâm sự riêng với tôi và tôi nhận thấy Ngài hơi bị áp lực, và lo lắng nhiều lúc đó, vì dữ kiện quá khứ ba năm liền trước đó của anh em TCV Nha Trang : 3 lớp SB56, SB57, SB58 chỉ có sáu (6) người được thi tú tài Pháp là các quan bác Tạc & Chung của lớp 56, Thành & Xin của lớp 57 và Phi &
Thục của lớp 58 thì chỉ vỏn vẹn có 2 người đậu là các bác SB56 Chung và SB58 Thục. Vậy thì lớp 59 này, toàn lớp được học thi , thì sẽ hy vọng đậu được bao nhiêu người cho xem ra được. Biến cố Mậu Thân làm việc học bị thất thoát hơn, khiến ngài lại lo lắng hơn nữa. Cả lớp được tiếp tục học chung, nên tinh thần anh em rất vui.
Do sự đề nghị của Cha Bích, lần đầu tiên cho lớp Terminale,anh em chúng tôi được tự do chọn ban Philo hay Math & Sciences Expérimentales , tùy theo năng khiếu của mình,thay vì trước đó tòan lớp chỉ học một ban tùy theo chỗ gởi học như Sciences Expérimentales nếu học ở Providence, Taberd Sài Gòn và sẽ phải học ban Triết học nếu học ở Phanxicô . Vậy là chúng tôi có năm người học ban khoa Học, và năm người học ban triết. Nhờ sự khuyên bảo của Cha bề Trên, anh em cố gắng chăm học và sau cùng, trên hết, nhờ Ơn Chúa, lớp SB59 chúng tôi là lớp duy nhất của TCV/SB, sau khi đậu BEPC 100%, lại một lần nữa, đậu BAC 100%.Có lẽ ngày đó là ngày tôi thấy Ngài rực rỡ, vui vẻ nhất trong năm.. vì đã thấy hoa, thấy quả sau 1 năm lo lắng, cầu nguyện của mình.
Giữa niên khóa 1967 – 1968, cha Ngô Duy Linh đương kim giám đốc Đại học xá sinh viên đi Pháp để tu nghiệp thêm về âm nhạc, Cha bề trên Bích cũng đáp lại lời mời của cha Viện trưởng Lập, nhận chức Giám đốc Đại Học Xá.
Một điều nữa tôi rất khâm phục Ngài là sau biến cố Mậu Thân, anh em SB59 chúng tôi được lệnh đón thêm hai lớp SB60 và SB61 di tản từ Huế về Đà-lạt.Trong lúc anh em bạn Tiểu chủng sinh Huế cùng học Providence phải nghỉ học vì không có chỗ học và sau đó phải lo đi làm công tác xã hội Caritas thì Đức Giám mục Nhatrang quyết định dời hai lớp sb 60 & 61 về Adran tiếp tục cho hết niên học. Cha Bề Trên Bích đã bình tĩnh lo lắng hết mọi sự từ nhà bếp cho đến chỗ ở, và phương tiện đi học một cách rất chu đáo. Phải nói là tinh thần Phú Thác của Ngài cao vời vợi.
Thỉnh thoảng hỏi Ngài là ” đến đâu rồi thưa cha, tạm được chưa cha,”Ngài chỉ cười và nói cố gắng thôi con ơi, và cứ mạnh lòng phó thác: Ngài động viên Chị Tám nhờ thêm người giúp để nấu nướng cho gần 40 mạng con trai đang lớn …xin thêm vài cái phòng còn lại rồi thu xếp phòng ốc đủ cho mọi người có chỗ ở, ngồi học bài…khéo ăn thì no, khéo co thì ấm … . rồi nhờ cha Lập giúp thêm phương tiện đi học …
Lớp SB59 không còn những ngày ngồi đi học bằng Peugeot 403, mà bây giờ ngày ngày vui vẻ cùng hai lớp sau, ngồi trên mấy chiếc xe VAN lớn để hăng hái tới trường ….Lúc này, Ngài hay tâm sự với tôi về những khó khăn và bao giờ cũng kết bắng lời chỉ dạy chịu khó cầu nguyện, cộng tác với Chúa Quan Phòng để thu xếp mọi việc. …Nhưng nói theo kiểu vui xuân vẫn không quên nghĩa vụ : Ngài vẫn bị áp lực lo lắng về kết quả thi cuối năm của lớp tôi, mà Đà lạt thì vẫn còn lộn xộn ở vùng Domaine de Marie tức là Đồi Mai Anh, vùng Adran…cho nên lớp học chưa khai giảng lại liền được..
Ngài chỉ thúc chúng tôi lo học ôn thi trước đi… Ngài cũng ưu tiên cho lớp chúng tôi không phải dọn bàn rửa chén cùng với hai lớp sau, vì muốn chúng tôi để ý vào việc thi cử. Ai đã sống với Ngài thì không thể quên gương hiền lành, yên lặng của Ngài. Nếu hỏi mọi anh em đã sống chung với Ngài là đã học được gì với Ngài nhiều nhất, hầu chắc anh em sẽ trả lời = NHÂN ĐỨC HIỀN LÀNH.
Vâng, Ngài rất hiền… những lúc thật giận, Ngài có tuy đỏ mặt,nhưng Ngài lại cầm được cái tính nóng rất tài tình …Có lần 1 anh bạn lớp tôi tái mặt vì đã lỡ cầm cả cái chổi quét nhà đập lên đầu Ngài và la lên : chết cha mày !!! , khi phục kích một người bạn ở phòng bên cạnh qua phá mình, và đã tưởng lầm Ngài, đang đi quan sát các phòng, là anh bạn đó… Ngài chỉ nói lên mấy chữ : Thôi, yên lặng đi học lại đi …. và sau đó không bao giờ Ngài nhắc lại chuyện đó trong giờ cơm hay huấn đức giữa mười người. Hai anh bạn này thì nay đang là những bậc vị vọng lão thành ở Nhatrang cũng như Phan Thiết.
Lắm lúc tôi nghĩ, nếu gặp một cha bề trên có kiểu suy nghĩ và hành sự khác đi, chắc hậu quả sự việc có thể thay đổi. Gia đình Ngài cũng cống hiến cho Giáo Hội thêm hai người em làm linh mục là cha Thành, linh hướng ĐCV Sao Biển và cha Thịnh, địa phận Long Xuyên và một nữ tu là Soeur Nhà dòng MTG Đà Lạt.
Sau khi làm Bề trên của chúng tôi trên Đà lạt, Ngài đổi về làm cha xứ Ba Ngòi, Cam Ranh rồi sau đó về Ba làng. Khoảng năm 1985 là lúc Ngài bị tai biến mạch máu não (stroke) và bị liệt. Lúc đầu Ngài ở Biệt thự Đặng Huy, và hằng ngày có Soeur Nhài, dòng MTG Đà lạt/ Thanh Hóa, ở tu viện Ba làng, là em ruột của Ngài xuống chăm sóc hằng ngày. Khi cảm thấy để dễ việc chăm sóc hơn, gia đình Ngài đã xin Đức Giám Mục dời Ngài về Nhà hưu dưỡng CHÍ-HÒA ở Quận Tân Bình Sài gòn, nơi tập trung của gia đình khi di cư vào nam. Ngài đã ở đó cho đến ngày lìa trần .
Năm 1993, khi về VN lần đầu, tôi đã đến thăm Ngài ở đây.Vẫn nụ cười hiền từ như dạo nào …. Ngài nhìn tôi, nhận ra thật nhanh, hỏi chuyện cuộc sống..Khoảng tháng 12/2007, Ngài đã cử hành lễ mừng Kim Khánh 50 năm Linh Mục, và có Đức Cha Hòa là bạn bên Rôma với Ngài,cũng là Giám Mục của Ngài đến dự, cũng như đã có mặt trong ngày truyền chức 50 năm trước ở Rôma. Tin nhận được khoảng tháng 6 / 2008, Ngài đã được đưa vào bệnh viện 3 tuần vì bị viêm phổi và rồi chữa cũng xong, Ngài đã về lại nhà hưu dưỡng Chí Hòa, nhưng hằng ngày rất khó thở, và sinh hoạt ăn uống không còn được bình thường mà phải nhờ đến các dụng cụ y khoa giúp đỡ.
Tôi vẫn theo dõi tin tức của Ngài hay thăm ngài khi có dịp. Tình cờ, tuần vừa qua, có 1 người bạn là Frère Pascal Hồ Hiệp Hưng ngày xưa vẫn ăn cơm chung với ngài và chúng tôi, từ Canada về VN,tôi có dặn nhớ ghé thăm Ngài. Người bạn quý đã đến thăm và cho biết tin là tình hình có vẻ không tốt lắm, xin cầu nguyện nhiều …Và vài ngày sau, có tin Ngài vĩnh viễn ra đi :
Thưa Cha hiền lành, con tin là Chúa đã giải thoát cha khỏi đau khổ trần gian. Xin Chúa sớm đón nhận cha vào hưởng phần phúc Thiên Đàng. Xin Cha nhớ cầu nguyện cho mấy đứa con nhá !!! Cá nhân tôi, tôi biết là tôi còn thiếu sót rất nhiều khi viết về người cha hiền từ Trần Sơn Bích …nhưng cũng xin vội vàng mạo muội ít hàng gởi đến anh em, nhất là các lớp SB nhỏ để biết đến Ngài hơn với mục đích không gì hơn là để có một ấn tượng về Ngài và xin quý anh em CSB tất cả chúng ta cùng cầu nguyện cho Ngài cách đặc biệt trong ngày mai , ngày Thánh lễ An Táng Ngài .
RIP Linh Hồn Phao lô Trần Sơn Bích
Phao lô Hồ Trí Thức 59 …