Sống và làm việc với Steve Jobs
Bài viết của Trịnh Đình Biên,CSB 69
(10/10/2011)
Xin được mạo muội chia sẻ vài kỉ niệm về thời gian làm việc ở Apple và Steve Jobs chứ không nghĩ là mình có thẩm quyền riêng để nói về Steve Jobs.
Sau khi đi định cư ở Mỹ vào ngày 9/29/1979, nghĩa là sau thời hạn bắt đầu niên học mới ở các đại học Mỹ, nên Biên đã ghi danh đi học các chương trình huấn nghệ liên hệ đến điện tử (Electronics) / Vi tính (Computer) với chứng chỉ “Electronics/Computer Tester” tại New Jersey. Lúc còn ở trung học VN đã nghe nói đến máy vi tính IBM chấm điểm bằng tú tài cho các lớp lớn hơn. Máy vi tinh cá nhân là một ngành kỷ nghệ phôi thai mà có cơ hội được làm việc thì coi như là “oai phong” và “tân tiến” lắm.
Rời New Jersey vào những ngày đầu năm 1980 khi tuyết mùa đông phủ đầy tuyến đường xuyên bang từ Đông (New Jersey) sang Tây (California) trên chiếc xe Cargo Van, hình như mất hết 5 ngày đêm lái xe. Xe phải ngừng để ngủ đêm trong xe trên đèo núi từ Reno, Nevada qua California vì tuyết dày đặc; lúc đó gia đình Biên nghèo lắm các bác và anh em ơi, chỉ đủ tiền đổ xăng mà thôi. Ngủ ở Motel là xa xí phẩm.
Thung Lũng Hoa Vàng, California (bà con VN có ý nói đến hoa vàng nở rộ dọc theo tuyến xa lộ 101 chạy ngang qua Mountain View, Santa Clara, San Jose,v.v….) Nhưng tên “Silicon Valley” mới chính thức và chính xác hơn vì là nơi tập trung của các hãng điện tử và sản xuất máy vi tính như IBM, Apple Computer, Sun Microsystems, Intel (CPU), Motorola (CPU), v.v…. các con chip làm trong máy tính hầu hết dùng Silicon, chất lấy ra từ cát trắng như ở Cam Ranh VN. Nghe đồn là nhiều tàu Mỹ đã hốt cát trắng ở Cam Ranh về để lấy chất Silicon… Nếu như vậy, máy vi tính cũng có một cái gì đó của VN bên trong…
Sau vài tháng ghi danh với một số cơ quan tìm việc (Job Shop), vận mạng đã đưa đẩy nhà cháu đến với hãng Apple trong liên hệ làm việc qua trung gian mà thôi. Sau 3 tháng thử thách, nhà cháu đã được hãng Apple thu nhận làm nhân viên chính thức thứ #2934, với nhiệm vụ sửa máy vi tính Apple II và 5MB hard drive tên là Profile. Sau này có thêm Apple II Plus, Apple III, Apple IIc, Apple IIGS… Steve Woziak phụ trách kỹ thuật loạt máy vi tính này.
Steve Jobs và Steve Wozniak, 2 nhà sáng lập hãng Apple từ nhà để xe của Steve Jobs vào năm 1977, thường ghé thăm và tham quan các khu sản xuất và sửa chữa máy nơi nhà cháu lắm, lúc ấy toàn hãng chiếm khoảng 5 hoặc 6 tòa nhà, tại thành phố Cupertino. Nhà cháu cũng chỉ gặp hai Steve qua các lần hội họp chung của hãng mà thôi, chứ chưa có cơ hội được gặp riêng họ. Mà có thể cũng đã gặp nhưng lúc ấy là “lính mới tò te” chưa nhận ra chăng?
Tuy nhảy vào cạnh tranh trong thị trường máy vi tính cá nhân sau Apple, nhưng IBM đã nhanh chóng vượt trội Apple về san sẻ thị trường trong lãnh vực này. IBM nổi tiếng và được biết nhiều hơn hãng Apple.
Vào năm 1983, sau khi đi mượn John Scully từ hãng bán nước ngọt, về làm ông chủ của mình hoặc CEO (Chief Executive Officer) của Apple, Steve Jobs qua phụ trách Macintosh Division, chịu trách nhiệm chế tạo máy dùng GUI như bác Khang đã đề cập đến. LISA là tiền thân của Macintosh và cũng là tên “con gái rơi” của Steve Jobs. Lúc đó nhà cháu cũng đã xin chuyển và được chấp nhận qua làm việc với Macintosh tại Fremont, California. Đây là những năm mà nhà cháu có cơ hội tiếp xúc nhiều với Steve Jobs. Vì nhu cầu cấp bách để sản xuất máy Macintosh, đôi khi nhà cháu phải làm việc thâu đêm khi máy gặp trở ngại về kỹ thuật. Steve đòi hỏi nhân viên phải làm việc hết khả năng của mình có thể làm, bù lại, Steve sẽ tưởng thưởng nhân viên tương xứng.
Tại SuperBowl năm 1984 ( Stanford California), Steve đã tiêu một số tiền lớn cho một màn quảng cáo nhỏ, chống đối lại chủ nghĩa bá quyền trong lãnh vực máy vi tính của IBM. Nhân viên của Apple đã được xem trước quảng cáo này trước khi trình làng. Quảng cáo này đã được một số giải thưởng cao quý của nghệ thuật quảng cáo.
Khi số bán của Macintosh không đạt chỉ tiêu, Macintosh Division của Steve không đem lại lợi tức nhiều cho Apple, thì sự cách biệt về đường lối và cách điều hành hãng Apple càng trở nên gay gắt giữa John Scully và Steve Jobs. John ra tối hậu thư với ban quản lý hãng Apple phải chọn một trong hai người, và ban quản lý đã chọn John. Steve tức giận rời hãng Apple và sau đó bán một số lớn cổ phiếu Apple, thành lập NEXT Computer với mục đích cạnh tranh kỹ thuật và hạ bệ Apple Computer. Nhà cháu cũng có lần ghé ngang qua NEXT Computer ở Freemont. NEXT sản xuất máy vi tính cấp cao, dùng GUI và nhắm vào các đại học tài chính kế toán. Rồi NEXT cũng không đi đến đâu nhưng đã sáng tạo được một OS (Operating System) khá tốt, tốt hơn OS đang dùng trong các Apple Macintoshes thời đó.
Cũng trong thời gian này, Steve mua thêm hãng làm phim của George Lucas, nhà đạo diễn sản xuất loạt phim STAR WARS với các kỹ thuật tân tiến vượt thời gian được tưởng tượng hóa trong các bộ phim này với giá $10,000,000.00 Steve đặt tên hãng này là PIXAR và sử dụng các máy của NEXT computer và tạo được những loạt phim hoạt họa 3D bất hủ như Toy Stories, Monster Inc, The Incredibles, v.v…. song phương thị trường hóa với Disney (Co-marketing with Disney). Sau này, Steve đã bán PIXAR cho Disney với giá $80 tỷ mỹ kim (nếu tôi không lầm!) Steve đã trở lại làm việc với Apple trong khoảng thời gian này với chức vụ CEO theo mức lương $1 US dollar, bù lại là một số cổ phiếu khá lớn trị giá khoảng $10 một cổ phần lúc bấy giờ. Một trong những điều kiện khi Steve trở lại Apple làm việc là để Apple đồng ý mua lại NEXT Computer. Sau này Steve đã cải tổ lại NEXT OS qua MacOS X.
Khi mới trở lại Apple, vi phải làm CEO của cả hai hãng Apple và Pixar, BOD đã cung cấp cho Steve một máy bay riêng để Steve đi chuyển giữa hai chức vụ.
Khoảng năm 1986, sau khi Steve rời hãng lần đầu, nhà cháu đã xin di chuyển qua Apple Worlwide Service Department, đây là những năm mà tờ báo nội san liên lạc Sao Biển Nha Trang được thành hình cùng với nhóm cựu Sao Biển San Jose, với sự hướng dẫn của Thầy Nguyễn Phúc Hậu, LM Gioan Teresa Nguyễn Minh Hiền (Hau) 69-70, Hoàng Quang Ánh (70), Hoàng Quang Sáng(71), Nguyễn Văn Dũng (70), Trịnh Đình Tuyền (71), Dr Phạm Văn Hoà 70, Nguyễn Thanh Trúc 70, nhà cháu và một số anh em cựu Sao Biển khác đã đóng góp vào cộng tác, xin lỗi nếu đã quên không nhắc tên. Như HQA đã đề cập, máy Macintosh đầu tiên đã được dùng cùng với máy in LaserWriter cũng của Apple đã được dùng để in ra các bản chính và Nguyễn Văn Dũng 70 đã phải copy ra nhiều bận, dùng máy copy trong hãng Dũng làm việc. Tội nghiệp thay! Một người bạn làm chung trong Apple tên Lê Văn Chương đã viết một số phong chữ VN (VN fonts) cho máy Macintosh và cũng được sử dụng đến.
Cơ hội thứ hai đến với Apple, Steve Jobs đã cải tổ và cắt bớt những máy không bán chạy. Steve đã trưởng thành và nắm nhiều quyền hành hơn trong việc điều hành Apple. Steve chú trọng nhiều về xu hướng, ước muốn và kiểu cách (stylish design) của người sử dụng (user experiences) trong các sản phẩm mới của Apple. Steve hình dung ra các sản phẩm như iMacs (many colors iMac với hình thù như mũi của phi thuyền con thoi), PowerBooks Pro with Tatinium case, iBooks, MacBooks, MacBooks Air, iPod, iPhone, iPad. iPod là sản phẩm của của ý tưởng từ Walkman của Sony mà Steve được tặng khi Walkman mới tung ra thị trường. iPhone là sản phẩm của kỹ thuật phần mềm (touch) được dùng trong các iPod, đặc biệt hơn nữa, iPhone có riêng OS nên có khả năng down load, chuyển Apps, v.v…. như một computer thu gọn trong tay. iPAD là con đẻ muộn của Apple Newton yểu mệnh, ra đời vào đầu thập niên 1990 và khai tử vài năm sau đó. Dó cũng là những Vision về sản phẩm vượt thời gian của Steve mà đôi khi kỹ thuật chưa trưởng thành đủ để theo kịp.
Chủ trương của Steve là phải chịu trách nhiệm về những sản phẩm cứng cũng như mềm. Đây là một trong những lý do các máy vi tính của Apple ít bị virus tấn công, ít bị crash!
Bí mật là một trong những yếu tố quan trọng đối với Steve cho một sản phẩm. Có nhiều kỹ sư trong nhóm vì vô tình hay lơ là để bí mật bị tiết lộ, Steve liền đuổi khỏi nhóm, hoặc sa thải ngay khỏi hãng. Khi làm việc trong nhóm của Steve, hay chuẩn bị cho những giờ làm việc thâu đêm hoặc những ngày lễ nghỉ, Steve chỉ chấp nhận kết quả tốt nhất chứ không chịu tạm được.
Trong computer kỷ niệm 20 năm của Apple có tên là TAM (Twenty Year Aniversary Macintosh) tên nhà cháu là một trong những tên cũng được in bên trong miếng che phía sau của máy này (BT Trinh, các bạn trong hãng gọi nhà cháu qua nick name hoặc 2 chữ tắt, BT= Biên Trinh). Máy đầu tiên dùng Flat Screen được thiết kế theo kỹ thuật của hệ thống âm thanh BOSE.
Steve là đỉnh cao của Marketing, Deal Makers, và tài thuyết phục. Cửa hàng iTunes là một trong những cửa hàng có tài thuyết phục và làm cách mạng cho các nhạc sĩ và thị trường nhạc. Steve hứa hẹn và tìm đủ mọi cách để thực hiện lời hứa đó qua kỹ thuật tân tiến và dễ sử dụng nhất.
“Think Different” cũng là một trong những motto của Marketing campaign genius. Thoạt nhìn thì hình như Steve đã dùng sai văn phạm (trạng từ differently phải được dùng sau động từ chứ không phải tính từ different!) Chúng ta có thể nhận thấy suy nghĩ khác biệt của Steve: Think Different!
Vào năm 2005, khi đọc diễn văn tại buổi lễ ra trường ở đại học Stanford, Steve đã cảm nghiệm trước cái chết của mình trong thời gian bị bệnh ung thư? Steve đã đề cập đến “cái chết như là một phát minh mới mà ta chưa cảm nghiệm được!” (Death maybe a best invention yet!)
Vĩnh biệt Steve Jobs, một thiên tài của nền kỹ nghệ Hoa Kỳ và là của thế giới! Rất may mắn nhà cháu đã có một công việc làm đáng nhớ và hiếm có trong cuộc đời. Nhà cháu cũng còn giữ được những quà tặng của hãng Apple với những chữ ký của Steve Jobs trong những lần kỷ niệm 5 và 10 năm làm việc với Apple.
Xin cám ơn Khang và HQA đã khuyến khích mình chia sẻ kỷ niệm này với anh em về Steve Jobs và những năm tháng làm việc cùng với Apple.
Trịnh Đình Biên Ex Apple Employee # 2934.